Đây là Bài soạn 12 Khái quát Ngữ Văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám những năm 1945 đến hết thế kỉ XX trong SGK Văn 12 tập 1. Bài soạn văn này sẽ giúp các bạn nắm rõ được khái quát kiến thức. Những KIẾN THỨC CẦN NẮM, nội dung câu hỏi của bài sẽ được hướng dẫn trả lời một cách chi tiết và đầy đủ nhất.
1. KIẾN THỨC BÀI HỌC
A. Khái quát Văn học Việt Nam Cách mạng tháng Tám từ những năm 1945 đến 1975
a, Vài nét về những hoàn cảnh lịch sử xã hội và Văn hoá
– Nền ngữ văn học của Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám là một nền Văn thpt học của chế độ mới và phát triển dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản từ đó đã thống nhất về khuynh hướng tư tưởng, tổ chức và những quan niệm về nhà Văn kiểu mới: nhà Soạn văn – chiến sĩ- Từ năm 1945 đến 1975, đất nước đã diễn ra nhiều những sự kiện lớn, có tác động sâu sắc tới toàn bộ đời sống vật chất và tinh thần dân tộc Việt Nam , trong đó có Văn thpt học nghệ thuật.
Cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ là hết sức vĩ đại và hào hùng
Những công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc.
Do những cuộc chiến tranh kéo dài liên tục, đã khiến nền kinh tế của nước ta trở nên nghèo nàn, điều kiện giao lưu ngữ văn hóa với nước ngoài bị hạn chế (chỉ tiếp xúc, ảnh hưởng của Ngữ Văn hóa, Văn học của các nước trong phe XHCN).
⇒ Trong những hoàn cảnh đặc biệt đó, Văn thpt học ở những giai đoạn 1945 – 1975 vẫn phát triển và vẫn đạt được những thành tựu to lớn.
b, Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu
Văn học Việt Nam từ những năm 1945 đến 1975 có thể chia làm 3 chặng. Thành tựu chủ yếu của mỗi chặng đường sẽ được chia như sau:
Văn thpt học từ 1945 – 1954
Ngữ Văn học từ 1955 – 1964
ngữ văn học từ 1965 – 1975
c, Đặc điểm của Soạn văn học Việt Nam từ những năm 1945-1975
Soạn văn học được vận động theo hướng cách mạng hoá, được gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước.
Nền Soạn văn học hướng về Ngữ Văn hóa đại chúng
Nền ngữ văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và những cảm hứng lãng mạn.
B. Vài nét khái quát về nền ngữ văn học Việt Nam từ những năm 1975 đến hết thế kỉ XX
a, Vài nét nói về hoàn cảnh lịch sử xã hội và Ngữ Văn hoá
– Chiến tranh đã kết thúc, đời sống về tư tưởng tâm lý, những nhu cầu vật chất của con người đã có những thay đổi so với trước. Từ những năm 1975-1985 ta lại gặp phải những khó khăn về kinh tế sau cuộc chiến tranh liên tục kéo dài và đặc biệt cộng thêm là sự ảnh hưởng của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu bị sụp đổ.
– Đại hội Đảng lần thứ VI (1986) được mở ra với những phương hướng mới thực sự cởi mở cho ngữ văn nghệ Đảng khẳng định: “Đổi mới có ý nghĩa sống còn là nhu cầu cần thiết nhất . Thái độ của Đảng là phải nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá với tiêu tiêu chuẩn là phải đúng sự thật, nói rõ sự thật”.
b, Quá trình phát triển và những thành tựu đạt được chủ yếu
– Trường ca: “Những người đi tới biển” của nhà thơ Thanh Thảo
– Thơ: “Tự hát” của Xuân Quỳnh , “Xúc xắc mùa thu” của Hoàng Nhuận Cầm …
– ngữ văn xuôi: “Đứng trước biển”, ” Cù lao tràm “, của Nguyễn Mạnh Tuấn, Thời xa vắng của Lê Lựu…
– Kí: “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường, “Cát bụi chân ai” của Tô Hoài.
Bài tập và hướng dẫn giả
Câu 1 (trang 5 sgk Văn 12 tập 1)
Những nét chính về tình hình lịch sử, xã hội, Văn thpt hóa có ảnh hưởng tới tình hình phát triển của Văn học Việt Nam
+ Cách mạng tháng Tám thành công mở ra kỉ nguyên mới độc lập, tự do
+ Thống nhất về khuynh hướng tư tưởng, quan niệm, tổ chức
- Từ 1945- 1975 đất nước trải qua nhiều biến cố, sự kiện lớn, tác động tới đời sống vật chất, tinh thần
+ Hai cuộc chiến chống Pháp, Mỹ hào hùng
+ Công cuộc xây dựng CNXH miền Bắc
-> Hoàn cảnh đặc biệt, ngữ văn học phát triển và đạt thành tựu lớn
Câu 2 (trang 5 sgk Văn thpt 12 tập 1)
Soạn văn học từ 1945 – 1975 chia thành 3 chặng:
- Văn học thời chống Pháp ( 1945- 1954)
- Văn học thời kì xây dựng XHCN ( 1955- 1964)
- Văn thpt học thời chống Mỹ (1965- 1975)
* Thành tựu
- Soạn văn học thời chống Pháp: gắn với cách mạng, hướng tới đại chúng, ca ngợi dân tộc, niềm tin tương lai kháng chiến
+ Truyện ngắn và kí: Một lần tới thủ đô (Trận Phố Ràng - Trần Đăng); Đôi mắt (Nam Cao); Làng (Kim Lân); Kí sự Cao Lạng (Nguyễn Huy Tưởng), Xung kích (Nguyễn Đình Thi) ...
+ Thơ ca: Cảnh khuya, Rằm tháng Giêng (Hồ Chí Minh), Bên kia sông Đuống (Hoàng Cầm); Đồng chí (Chính Hữu) ...
+ Kịch ngắn: Bắc Sơn, Những người ở lại (Nguyễn Huy Tưởng) ...
+ Lý luận, nghiên cứu, phê bình Văn học: Nhận đường, Mấy vấn đề về nghệ thuật (Nguyễn Đình Thi), Nói chuyện thơ ca kháng chiến (Hoài Thanh) ...
- Soạn văn học 1955- 1964: tập trung thể hiện hình ảnh người lao động, ngợi ca những thay đổi của đất nước và con người trong XHCN
+ ngữ văn xuôi : Đi bước nữa (Nguyễn Thế Phương); Mùa lạc (Nguyễn Khải); Anh Keng (Nguyễn Kiên), ...
Viết về kháng chiến chống Pháp đã qua: Sống mãi với thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng); Cao điểm cuối cùng (Hữu Mai); Trước giờ nổ súng (Lê Khâm) ...
Hiện thực trước CM: Mười năm (Tô Hoài); Vỡ bờ (Nguyễn Đình Thi); Cửa biển (Nguyên Hồng) ...
Hợp tác hóa nông nghiệp hóa XHCN miền Bắc: Mùa lạc (Nguyễn Khải); Cái sân gạch (Đào Vũ) ...
+ Thơ ca với hai cảm hứng nổi bật:
Hiện thực cuộc sống, vẻ đẹp của con người trong CNXH: Trời mỗi ngày lại sáng, Đất nở hoa, ... (Huy Cận); Gió lộng (Tố Hữu); Ánh sáng và phù sa (Chế Lan Viên) ....
- Soạn văn học thời kì 1965- 1975: khai thác đề tài chống Mĩ cứu nước, chủ đề ca ngợi tinh thần và chủ nghĩa anh hùng
+ Sáng tác miền Nam: Người mẹ cầm súng (Nguyễn Thi); Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành); Hòn đất (Anh Đức) ...
+ truyện kí: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng), Mẫn và tôi (Phan Tứ) ...
+ Thơ ca: Ra trận, Máu và hoa (Tố Hữu); Những bài thơ đánh thắng giặc (Chế Lan Viên); Đầu súng trăng treo (Chính Hữu) ...
+ Kịch: Đại đội trưởng của tôi (Đào Hồng Cẩm); Đôi mắt (Vũ Dũng Minh) ...
Câu 3 (trang 5 Văn thpt 12 tập 1)
Đặc điểm cơ bản:
- Nền Văn thpt học hướng về đại chúng
+ Nhân dân là đối tượng phản ánh, đối tượng tiếp nhận, lực lượng sáng tác
+ Nhân dân chi phối hình thức nghệ thuật, quan điểm thẩm mĩ
- Nền Văn thpt học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hóa gắn với vận mệnh đất nước
+ Ba mươi năm chiến năm chiến tranh ác liệt đã hun đúc kiểu: nhà văn- chiến sĩ, ý thức được sứ mệnh Văn học
- Đề tài chính ngữ văn học 1945- 1975:
+ Đề tài tổ quốc: bảo vệ, xây dựng, giải phóng. Người chiến sĩ trở thành nhân vật trung tâm Ngữ Văn học
+ Đề tài XHCN: con người mới là nhân vật trung tâm, có phẩm chất tốt đẹp, sự hòa hợp, cái chung, cái riêng
- Nền Soạn văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi, cảm hứng lãng mạn
+ Văn thpt học đậm sử thi: phản ánh Tất cả vấn đề lớn lao liên quan tới vận mệnh đất nước, đoàn kết
+ Văn thpt học thấm đẫm cảm hứng lãng mạn: ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, thể hiện phương diện lý tưởng của cuộc sống và vẻ đẹp của con người
Câu 4 (trang 5 Ngữ Văn 1 12)
Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, xã hội và ngữ văn hóa
- Công cuộc đổi mới do ĐCS lãnh đạo từng bước chuyển sang nền kinh tế thị trường, giúp học sinh tiếp xúc Văn thpt hóa
+ Văn học dịch, báo chí, các phương tiện truyền thông khác mạnh mẽ ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển mạnh mẽ, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của Văn thpt học
+ Đất nước phát triển thúc đẩy nền Soạn văn học phát triển thích hợp với nghiệp vụ đổi mới, hoàn cảnh khách quan
Câu 5 (trang 5 sgk Văn thpt 12 tập 1)
Thành tựu Soạn văn học Văn học 1975- hết thế kỉ XX
- Thơ ca: không đạt được sự lôi cuốn hấp dẫn nhưng có sự đổi mới, mở rộng đề tài, nội dung, hình thức
- Soạn văn xuôi khởi sắc: tiểu thuyết chống tiêu cực, truyện ngắn thế sự (truyện ngắn Nguyễn Minh Châu
- Phóng sự điều tra nhìn thẳng vào hiện thực, nhiều phóng sự đã thu hút sự chú ý của người đọc
- Lý luận, nghiên cứu, phê bình Văn bình Văn thpt học cũng có nghĩa đổi mới.
Luyện tập ôn luyện kiến thức
Ý kiến của tác giả Nguyễn Đình Thi, đã cho chúng ta thấy được mối quan hệ hai chiều giữa Văn nghệ và kháng chiến:
– Kháng chiến là đối tượng, là chất liệu cho Ngữ Văn nghệ phản ánh hiện thực .
– Nhưng chính Soạn văn nghệ cũng đã đem lại cho cuộc sống kháng chiến có thêm những nguồn động lực mới .
