Free counters


Exhibition “Sea monsters in Twente”, in TwentseWelle, Enschede, The Netherlands from 6 April to 2 September, 2012.


During 2012, the Museum TwentseWelle, Enschede, The Netherlands has an extensive special exhibit on the occurrence of the fossil abundance in the Winterswijk Stone and Lime Quarries. A highlight of this exhibit are the fossils of nothosaurus (Nothosaurus marchicus, in literature also known as Nothosaurus winterswijkensis), an extinct prehistoric marine reptile.

This special exhibit has been made possible by the donation of fossils from the “Diepenbroek collection” at the beginning of 2010. This collection consists of hundreds of skeletal elements from the quarry of Winterswijk, collected by Gerben Diepenbroek. There are many skulls and other bones of Nothosaurus marchicus in this collection.

The Winterswijk nothosaurus is an extinct marine reptile 150 to 200 cm long. The teeth indicate that it was a typical fish-eater. Its limbs suggest that it has been an excellent swimmer. It certainly has not been a runner on land. Many fossils of Nothosaurus marchicus have been collected in Winterswijk, including nearly complete skulls with teeth. The genus Nothosaurus belongs in the family Nothosauridae of the order Sauropterygia, which in turn is placed in the class of Reptilia. The Winterswijk Nothosaurus lived in the Middle Triassic, about 240 million years ago. Remains of these reptiles are found all over Eurasia and Africa as well as some other parts of the world.
The TwentseWelle exhibit also shows how the nothosaurus must have looked. To accomplish this, they invited Remie Bakker, a sculptor from Manimal Works in Rotterdam, to try to create a lifelike reconstruction of this extinct reptile.

In order to research nothosaurus for the model, Remie Bakker, Dennis Nieweg of TwentseWelle and Dick Mol of the Rotterdam Natural History Museum, made a brief trip to some museums in Germany. There they visited museums in Baden-Wuerttemberg. In Ingelfingen they also visited the beautiful Muschelkalk Museum of Dr. Hans Hagdorn to gather information about the models of Nothosaurs which are on display. In Stuttgart they visited the State Museum of Natural History (Staatliches Museum van Naturkunde), also known as the Museum am Löwentor. There they observed several fossils and models of different types of nothosaurs, both for getting inspiration and also to discuss details with collection managers, scientists, and model makers. Soon it was decided to make a model based on new research while consulting other experts, for instance Paul Albers, the Nothosaurus expert in The Netherlands, gave Remie valuable advice.

Various collections in The Netherlands were studied as well. In addition to the museum collection of NCB Naturalis together the group visited the Winterswijk Quarries in the village of Ratum and afterwards the extensive collection of Henk Oosterink, who has collected fossils from the quarries of Winterswijk for over four decades.

The nothosaur model was based on what the experts call the fossil record: the fossils of this species found in the Winterswijk Quarry. TwentseWelle, in fact, decided to chose two models; both depicted in action, hunting fish.

The honor of photodocumentation goes to me, Hans Wildschut. With my camera, I will track the amazing skill of Remie Bakker in recreating extinct animals as they looked when they were alive. More or less in the vein of "The birth of Anancus" (see https://pbase.com/ebax/birth ).


The Making of

Together with Dick Mol I started off by taking notes of the discussions between Remie Bakker, Paul Albers and Dennis Nieweg in the Dutch Centre for Biodiversity, Naturalis in Leiden on September 30th, 2011. Under the supervision of the scientist Dr. John de Vos, we visited the collection tower, which stores a large collection of fossils from Winterswijk. We observed many skeletal parts to form the best possible basis for the construction of a life-sized replica of the nothosaurus.
On October 6th, October 19th, and November 3rd, 2011 we visited Remie while he was working in his studio. I made several photos of the drawings, the forging of steel frames and the actual modeling with clay. Then you can see the craftsmanship of Remie. He is a professional sculptor who has a lot of experience with the reconstruction of prehistoric animals. Remie has the very rare gift of being able to bring extinct animals back to ‘life’. Here we witness how a reptile is being born. Remie also masters the art of explaining the details of the high quality materials used, and how they are used in the sculpting process. He also explains the anatomy and the proportions of all parts and components of the nothosaurus. The sculpting of the smallest detail requires a lot of time and energy. Teeth, for example, are being cast and then placed in the wide-open mouth, just like we are watching a dental technician at work.

The casting of the parts of the model is a very interesting exercise. While monitoring all these stages of creating the model, you get an appreciation of just how very much work has to be done. Especially, when the experts occasionally drop by to check the progress and the results. Sometimes they have different opinions about the shapes and anatomy. That means that part of the work has to be redone. But like the time, science is progressing too. Anyway, the photographing of all development stages of the creation of a vibrant nothosaurus was a real challenge for me.
On Saturday, February 18, 2012, Dick Mol, organized a "photo shoot" for me together with Henk Oosterink in the quarries of Winterswijk, also with almost the whole crew of "The Making of" present. Quite an experience for me to be in that gray gaping scar in the earth’s crust making pictures of the fossil hunters in the quarry (they even found a rib of a Nothosaurus during this event!). It was also a memorable moment to take pictures of the artist with his two replicas of the 240 million-year-old fish eaters. Some of the pictures from that day have been posted below.

Finalizing the whole photo story of "The Making of" includes also other activities; like the public announcement to introduce these unique models, which were made during a long time in the studio. Also showing the evolution of scientific knowledge (as can be seen from the difference between the first image of this series: a model of the nothosaurus by the famous late Czech artist Zdenek Burian, published at the beginning of the 1960s, and the 3D models of Remie Bakker in 2012). One of those conversations with the media took place with the journalist Mr. Maarten Keulemans, at the NCB Naturalis museum for the newspaper “De Volkskrant” on Tuesday, March 13, 2012. In the last pictures you can see the passionate researchers and sculptor in conversation with the science reporter of “De Volkskrant”. I was there. The pictures on this pbase page are a witness of that!


Tentoonstelling “Zeemonsters in Twente”, in TwentseWelle, Enschede, van 6 april tot en met 2 september, 2012.


Museum TwentseWelle in Enschede houdt in 2012 een uitgebreide tentoonstelling naar aanleiding van de fossielenrijkdom van de Winterswijkse Steen- en Kalkgroeven. Speciale aandacht in deze tentoonstelling krijgen de fossielen van de nothosaurus (de soort Nothosaurus marchicus in de literatuur ook wel Nothosaurus winterswijkensis genoemd), een prehistorisch reptiel.

Aanleiding voor de tentoonstelling is de schenking in begin 2010 van de collectie Diepenbroek. Deze collectie bestaat uit honderden botten van sauriërs uit de steengroeve van Winterswijk, en zijn verzameld door de verzamelaar Gerben Diepenbroek. In deze collectie zijn ook veel schedels en andere botresten van Nothosaurus marchicus aanwezig.

De Winterswijkse nothosaurus is een uitgestorven visetend zeereptiel van ongeveer 150 tot 200 cm lang. De tanden geven aan dat het een typische viseter is geweest. Zijn ledematen duiden er op dat het een echte zwemmer is geweest. Een loper op het land is het niet geweest. Van deze Nothosaurus marchicus zijn in Winterswijk veel fossielen gevonden, waaronder vrijwel complete schedels, met tanden. Het geslacht (genus) Nothosaurus hoort thuis in de familie Nothosauridae, in de orde Sauropterygia dat op haar beurt weer is ondergebracht in de klasse van de Reptilia. De Winterswijkse Nothosaurus leefde in de Midden-Trias, circa 240 miljoen jaar geleden. Overblijfselen van deze reptielen zijn ook gevonden in andere delen van de wereld, onder andere in geheel Eurazië en Afrika.

TwentseWelle laat in deze tentoonstelling ook zien hoe de nothosaurus er in levende lijve heeft uitgezien. Daartoe hebben zij Remie Bakker en zijn bedrijf Manimal Works in Rotterdam uitgenodigd een poging te wagen een levensechte reconstructie van deze uitgestorven reptiel te maken.

Er is door Remie Bakker, Dennis Nieweg van TwentseWelle en Dick Mol van Het Natuurhistorisch in Rotterdam eerst een korte reis gemaakt naar enkele musea in Duitsland. Daar hebben zij musea bezocht in Baden-Wuerttemberg. In Ingelfingen hebben zij het schitterende Muschelkalk Museum van de heer Dr. Hans Hagdorn bezocht om informatie te verzamelen over modellen van Nothosauriers die daar tentoongesteld staan. In Stuttgart beochten zij het Staatliches Museum van Naturkunde (Museum am Loewentor). Daar hebben zij verschillende fossielen en modellen bekeken van verschillende soorten nothosauriers. Enerzijds om inspiratie op te doen en anderzijds om besprekingen te voeren met collectiebeheerders, wetenschappers en modellenmakers. Al gauw werd besloten om een model te maken op basis van nieuwe onderzoeksresultaten en het consulteren van onder andere Nederlandse deskundigen. Paul Albers, de kenner van het geslacht Nothosaurus in Nederland, heeft Remie van adviezen voorzien.

Ook werden verschillende collecties in Nederland geraadpleegd. Naast de museale collectie van NCB Naturalis bezochten we gezamenlijk de Winterswijkse Steen- en Kalkgroeven in de buurtschap Ratum en na afloop de omvangrijke collectie van Henk Oosterink, die ruim 4 decennia fossielen verzamelde in de groeven van Winterswijk.

Het model moest gebaseerd zijn op wat de deskundigen noemen de fossil record: de fossielen die van deze soort gevonden zijn in de Winterswijkse Steen- en Kalkgroeve. En, niet minder belangrijk: TwentseWelle koos voor twee modellen, jagend op vissen.

Aan mij de eer om alles te volgen met mijn camera. Min of meer in de trend van “The birth of Anancus” (zie https://pbase.com/ebax/birth ).

The Making of

We zijn begonnen met het vastleggen van besprekingen tussen Remie Bakker, Paul Albers en Dennis Nieweg in het Nederlands Centrum voor Biodiversiteit, Naturalis, in Leiden op 30 september 2011. Onder leiding van John de Vos zijn we daar in de collectietoren geweest waar een omvangrijke collectie fossielen uit Winterswijk zijn ondergebracht. Daar zijn allerlei skeletonderdelen de revue gepasseerd om een zo goed mogelijke basis te hebben voor een life-sized reconstructie van de nothosaurus.

Op 6 en 19 oktober en 3 november 2011 hebben we Remie tijdens zijn werk in zijn atelier opgezocht. Daar heb ik verschillende opnamen gemaakt van het tekenwerk, het smeedwerk van stalen frames en het echte boetseren. Dan zie je het vakmanschap van Remie. Hij is een professioneel beeldhouwer. Hij heeft al heel wat ervaringen met het reconstrueren van prehistorische dieren. Je ziet dan als het ware een reptiel geboren worden. Remie verstaat de kunst om tijdens zijn werkzaamheden uitleg te geven van de gebruikte materialen (hoge kwaliteit), de verwerking er van, en uiteindelijk de uitleg van de proporties van alle delen en onderdelen van de nothosaurus. Maar het aanbrengen van de kleinste details vergt erg veel tijd en energie. Tanden, bijvoorbeeld, moeten afgegoten worden en later in een opengesperde bek geplaatst worden. Alsof een tandtechnieker aan het werk is.

Ook het afgieten van het model on onderdelen is een zeer interessante bezigheid. En als je al deze stadia van het maken van een model volgt, begrijp je pas hoeveel werk er in gaat zitten. Vooral als af en toe de deskundigen langskomen om een resultaat te bekijken, en dan weer een andere mening toegedaan zijn. Dan moet soms een deel van het werk opnieuw gedaan. Zoals de tijd, staat de wetenschap niet stil. Kortom, het fotograferen van alle ontwikkelingsstadia van de wording van een levensechte nothosaurus was voor mij een echte uitdaging.

Op zaterdag 18 februari 2012 heeft Dick Mol in samenwerking met Henk Oosterink een “fotoshoot” voor mij georganiseerd in de Winterswijkse groeven. Daar waren bijna alle hoofdrolspelers van “The Making of” aanwezig. Voor mij een hele belevenis om in die grijze gapende wonden in onze aardkorst foto’s te maken van de groeven, van fossielenjagers (er werd zelfs nog een rib van een Nothosaurus gevonden!) en van de kunstenaar en zijn twee modellen van de 240 miljoen jaren oude viseters. Een aantal foto’s van die dag heb ik hieronder geplaatst.

Om het geheel compleet te hebben, het hele verhaal van “The Making of” in beeld, horen daar ook andere activiteiten bij. Zoals de bekendmaking in de media van deze unieke modellen, vervaardigd in een lange tijdspanne, op Nederlands grondgebied en het laten zien van de evolutie van de wetenschap (zie het eerste beeld van deze reeks: een reconstructie van de Nothosaurus door de bekende Tsjechische kunstenaar wijlen Zdenek Burian, gepubliceerd aan het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw en de3D modellen van Remie Bakker). Een van die gesprekken met de media, in dit geval de heer Maarten Keulemans van de Volkskrant in het museum NCB Naturalis op dinsdag 13 maart 2012. Op de laatste foto’s ziet U de gepassioneerde onderzoekers en de beeldhouwer in gesprek met de Volkskrant wetenschapsjournalist. Ik was er bij. De foto’s op deze pbase pagina getuigen dat!

Donderdag 5 april 2012:
de grand opening van “Zeemonsters in Twente”. Ik was er bij, een openingsmanifestatie van de tentoonstelling door niemand minder dan de Britse schrijver en bioloog Redmond O’Hanlon. De tentoonstelling waar door TwentseWelle hard aan gewerkt is, is af. Voor de openingceremonie kreeg ik de gelegenheid alles van de tentoonstelling nog eens rustig te bekijken en te fotograferen. Een indruk van deze mooi vormgegeven tentoonstelling treft U hieronder aan. Wat liggen daar veel mooie Winterswijkse fossielen ten toongesteld. Nee, niet alleen van de visetende nothosaurus maar ook van andere, vaak veel kleinere reptielen. Stuk voor stuk echte parels, in mooi donker gekleurde vitrine’s voorzien van informatie op de digitale zuilen. Je kunt heel veel informatie opdiepen. Voor de kenner moet het een lust voor het oog zijn om zoveel spectaculaire ontdekkingen, gedaan door veel verschillende verzamelaars, bij elkaar te zien. Ik begrijp nu heel goed waarom die Winterswijkse steen- en kalkgroeven zo’n belangrijke rol spelen in de wereld van paleontologen.

De modellen van de nothosaurussen, een mannelijk en een vrouwelijk dier, zijn mooi opgesteld, jagend op een school vissen. En, dat mag absoluut niet onvermeld blijven, heel mooi uitgelicht. Ja, echte zeemonsters, stel ik vast. En in een speciale ruimte. Deze kunstwerken, gebaseerd op Winterswijkse fossielen, zijn een echte eyecatcher in deze tentoonstelling. Zie mijn foto’s. Complimenten aan het hele team van onderzoekers, ideeënmakers, vormgevers en, last but not least, de kunstenaar: Remie Bakker.

Maar, er is meer. Nog een grote zaal. Je gaat door de tijd. Miljoenen jaren trekken aan je voorbij en laten de dierenwereld zien van de nothosaurus. Fraai vormgegeven, aantrekkelijk, voor jong en oud. Ik heb inmiddels in mijn bestaan als fotograaf van paleontologica al heel wat musea bezocht en veel gezien. Ik kan niet ontkennen dat deze bijzondere expositie “Zeemonsters in Twente” een must is voor iedereen die in paleontologie geïnteresseerd is. Waarom? Hier wordt getoond dat jaren lang fossielen verzamelen, in aardlagen met een ouderdom van 240 miljoen jaar, zinvol is. Die fossielen verschaffen zoveel informatie dat samenwerking van onderzoekers, fotografen, vormgevers en kunstenaars een nieuw inzicht geven over hoe die sauriërs uit Winterswijk er ooit uitgezien zouden kunnen hebben! Om Dick Mol te citeren: “Dit project van TwentseWelle is geslaagd als er over een aantal jaren iemand komt die zegt dat de modellen van Remie Bakker c.s. niet juist zijn, omdat nieuwe ontdekkingen van fossielen aantonen dat….” Mocht er dan een nieuwe poging gedaan worden om een levensecht model te reconstrueren, dan hoop ik dat ik weer gevraagd wordt om een en ander vast te leggen voor het nageslacht. Ik heb het project ervaren als mooie en unieke ervaring.