De Mariakerk was vroeger de hoofdkerk van Oirschot, en deze stond aan het toenmalige centrale plein, het Vrijthof geheten. Tegenwoordig is zij ook bekend als het Boterkerkje en als de Nederlands hervormde kerk. Het kerkje is een rijksmonument.

Deze kerk is gebouwd in het begin van de 12e eeuw op de plaats waar een voorganger heeft gestaan waarvan de ouderdom mogelijk teruggaat tot de 5e eeuw, maar daaromtrent zijn geen geschreven documenten voorhanden. De fundamenten van het kerkje zijn uit de 8e eeuw. Het was een kapittelkerk waaraan elf kanunniken verbonden waren. Toen de kerk te klein werd, bouwde men in 1268 op een naburige plaats een nieuwe kerk, die na een brand werd vervangen door de huidige Sint-Petrusbasiliek. Toen in 1623 een dorpsbrand uitbrak, die vele huizen die in de buurt van deze kerk stonden in de as legde, werd het huidige Marktplein gevormd en daar gold een bouwverbod. Daarmee verloor het Vrijthof zijn functie en in 1625 begon men dit vol te bouwen.

Toen in 1648 de katholieke kerken genaast werden betrokken de Hervormden de Petruskerk en kwam de Mariakerk leeg te staan. Van 1664 tot 1799 was het in gebruik als boterwaag, vandaar de naam Boterkerkje.

Vanaf 1799, toen de Sint-Petruskerk aan de katholieken werd teruggegeven, is het Boterkerkje een Nederlands-hervormde kerk, sinds 1980 Samen op Wegkerk, en in 2004 protestantse kerk geworden en dat is het sindsdien altijd gebleven.