AH kuadrilaren karroza
GURE ARTEAN JARRAITZEN DUTE
Euskal jendartea antzinakoa da, animaliak eta landareak mintzatzen ziren denborakoa, gutxienez. Ez dago jakiterik Mari, Tartalo, laminak, Basajaun, Akerbeltz, Basandere, Gaizkiñe, galtxagorriak, Jaun Zuria, Olentzero edota sorginak euskaldunok, noizbait, amestutako izakiak diren edota, alderantziz, gu geu ez ote garen ametsetako sorkari haien irudikapena. Edonola, ehunka urtetan, euskaldunok eta gure kondairek elkar elikatu dugu gure herria sortuz eta birsortuz.
Erne ibiliz gero, basoren bateko haitzulo ezkuturen batean, aurkituko dituzu Tartalok jandako artzain dohakaberen baten hezurrak; edota, erreka bazter bateko harri baten gainean eserita, lamina bat ilea urrezko orraziz apaintzen; begiak eta belarriak ondo irekiz gero, gau ilunean, zerura begiratu eta antzemango dituzu Mateo Txistu eskopeta bizkarrean hartuta, eta entzungo duzu bere txakurren ulua; ez da asko agure batek Txindokiko gailurrean suzko hodei batean Mari pausatzen ikusi zuen; amona batek kontatuta dakigu Sorgin-zulon bizi diren atso-kuadrilla batek tematuta jarraitzen duela, urteak joan, urteak etorri, bere baserriko atean zintzilik dagoen eguzki-lorearen hostoak zenbatu nahian.
Ez dezagun utzi inguratzen gaituen harrabotsak gure arbasoen ahotsa isil dezan.
SIGUEN ENTRE NOSOTROS
La sociedad vasca es antigua, al menos durante el tiempo que hablaban los animales y las plantas. No se sabe si Mari, Tartalo, las láminas, Basajaun, Akerbeltz, Basandere, Gaizkiñe, Galtxagorriak, Jaun Zuria, Olentzero o las brujas son seres soñados por los vascos en algún momento o, al contrario, no somos nosotros mismos la representación de aquellas creaciones soñadas. En cualquier caso, durante cientos de años, los vascos y nuestras leyendas nos hemos alimentado mutuamente creando y recreando nuestro país.
Si andas alerta, en alguna caverna oculta de algún bosque, encontrarás los huesos de algún infeliz pastor comido por Tártalo; o, sentado sobre una piedra en un rincón del arroyo, una lámina adornando con peines de oro el cabello; si abres bien los ojos y las orejas, en la noche oscura, mirarás al cielo y reconocerás a Mateo Txistu con la escopeta a cuestas, y oirás el aullido de sus perros; no es mucho lo que un anciano vio posarse a Mari en una nube de fuego en la cima del Txindoki; una abuela nos cuenta que una cuadrilla de viejas que viven en Sorgin-zulo sigue empeñada, años tras años, en contar las hojas de la flor de sol que cuelgan en la puerta de su caserío.
No dejemos que el estrépito que nos rodea silencie la voz de nuestros antepasados.