Op donderdag 13 oktober 2011 stond Dick Mol met zijn lezing “De Noordzee als schatkamer voor paleontologie en archeologie” op het programma van het IJstijdenmuseum in Buitenpost (Friesland). Ik vergezelde hem en nam de kans waar in het IJstijdenmuseum rond te kijken en enige opnamen te maken.

Het IJstijdenmuseum wordt gerund door vrijwilligers. In het IJstijdenmuseum laten zij de bezoekers iets zien over de ijstijden die vanaf 250.000 jaar geleden het landschap in Nederland bepaalden. Zij laten zien, hoe met een dikke ijsgletsjer in die ijstijden, stukken rots en zand werden meegevoerd naar Nederland. Ongeveer 130.000 jaar geleden, toen die grote gletsjer smolt en een dik pakket keileem achterliet, bleven ook de meegevoerde stukken rots, de zwerfstenen, achter. In de tentoonstelling in het museum zijn de meegevoerde zwerfstenen terug te zien maar ook de in de gesteenten aanwezige mineralen, kristallen en fossielen. Een prachtige en leerzame wereld in steen gevat.

Na de ijstijden kwamen dieren en mensen naar Nederland die over de grote prairies trokken. De mensen gebruikten in die prehistorische tijden stenen om daarvan gereedschap te maken zoals speer- en pijlpunten, stenen bijlen, schrabbers, schaven, boren en messen. Alles van steen. In het IJstijdenmuseum loopt u door die prehistorie en ontdekt bijzonderheden over de ijstijden maar nog meer over de mensen die hier meer dan 100.000 jaar geleden of 10.000 jaar geleden leefden. Een boeiende tijd waarover niets is geschreven maar waarover een verhaal valt te vertellen over alle vondsten en bijzonderheden uit die prehistorische tijden.
Via thematentoonstellingen worden de bezoekers naar de prehistorische culturen geleid en via de bijbehorende boekwerkjes valt er van alles te lezen over die prehistorische culturen. Kortom in het IJstijdenmuseum beleeft de bezoeker de prehistorie.

Zie ook de website van het IJstijdenmuseum: http://www.ijstijdenmuseum.nl/wb/pages/home.php


Samenvatting van de lezing “De Noordzee als schatkamer voor paleontologie en archeologie”

De wolharige mammoet is natuurlijk het bekendste symbool van het IJstijdvak. Maar dat noordwest Europa in het IJstijdvak ook bewoond werd door wolharige neushoorns en sabeltandkatten is minder bekend. Ja, ze bewoonden de laagvlakte tussen de Britse Eilanden en Nederland. Resten daarvan worden met grote regelmaat gevonden. Ja, van de bodem van de Noordzee waar toentertijd de delta’s van de Maas, Rijn en ook de Theems zich verspreidden over een groot gebied, de zogenoemde mammoetsteppe.

Van de mammoetfauna die ooit die laagvlakte tussen de Britse Eilanden en Nederland bewoonde, zijn veel verschillende dieren en de vegetatie bekend. En dat dankzij intensieve samenwerking met de visserij in de Noordzee van vandaag de dag.

Naast dierlijke resten zijn er ook veel aanwijzingen dat de mens deel uitmaakte van deze mammoetfauna en het nog een hele tijd heeft uitgehouden tot dat circa 8.000 jaar geleden de Noordzee zijn huidige zeespiegelstand bereikte.

In deze voordracht zal naast de paleontologie uitgebreid aandacht geschonken worden aan de archeologie, ofwel de aanwezigheid van de mens in dit deel van noordwest Europa. Ook de mens maakte onderdeel uit van de mammoetsteppe. Voor het eerst zullen vele midden-paleolithische artefacten waaronder prachtige vuistbijlen getoond worden die afkomstig zijn van verschillende plaatsen van de Noordzee. Enkele van deze plaatsen zijn met enige zekerheid als een site aan te merken, een woonplaats van Neanderthalers daar waar nu de Noordzee is.

Maar niet alleen het Midden-Paleolithicum van de Noordzee komt aan bod, ook enkele bijzondere artefacten en een site uit het Mesolithicum en zelfs vele resten van de Mesolithische mens worden besproken en getoond. Zelfs enkele Neolitische bijlen die het eerste bewijs zijn van transport tussen Engeland en het continent in deze periode kunnen bezichtigd worden.

Het IJstijdenmuseum mocht zich verheugen op een grote opkomst voor deze boeiende lezing.